Ontstaan en geschiedenis van het Wilhelmietenmuseum

Midden in het centrum van Huijbergen, gemeente Woensdrecht, ligt het Wilhelmietenmuseum. Een lange oprijlaan, de Staartsestraat, geflankeerd door hoge bomen leidt naar een poort in een langgerekt gebouw. Deze poort geeft toegang tot een binnenplaats en tot de direct erachter gelegen deuren van de gebouwen van het Wilhelmietenmuseum. De naam en huisvesting verwijzen naar het verleden, de tijd dat hier de Wilhelmieten een klooster hadden. Met hun komst is ook Huijbergen ontstaan.
De Wilhelmieten is een orde van mannelijke kloosterlingen genoemd naar Wilhelmus van Malevalle († 1157), die zich na zijn bekering en pelgrimages, als kluizenaar terugtrekt in een afgelegen dal ‘Malavalle’, ten noorden van Castiglione della Pescaia (Toscane, Italië). Hij krijgt volgelingen die net als hij de strenge leer van de kerkhervormer Bernardus van Clairvaux (1090-1153) aanhangen en een orde stichten aanvankelijk volgens de regel van de Benedictijnen en later van de Cisterciënsers. Vanuit Italië verspreidt de orde zich ten noorden van de Alpen in het huidige Duitsland, België, Frankrijk, en Hongarije.
In 1278 strijkt de orde in Huijbergen neer. De orde blijft hier tot 1847 bestaan. De dan nog enige levende Wilhelmiet, Wilhelmus van den Bergh, vertrekt naar het Cisterciënzerklooster in Bornem (België) waar hij in 1879 overlijdt. De kloostergebouwen met bijbehorende landerijen worden overgedragen aan het vicariaat van Breda dat er een jongensweeshuis onder leiding van de Broeders van Saint Louis uit Oudenbosch onderbrengt. Vervolgens krijgt de Congregatie van de Broeders van Huijbergen, in 1854 gesticht door de bisschop van Breda, mgr. Joannes van Hooijdonk (1782-1868) volgens de regel van de Franciscanen, er onderdak. Naast het weeshuis wordt het pensionaat Sainte Marie gesticht. Het geheel wordt bekend als Instituut Sainte Marie. De orde richt zich op het lager, voortgezet en speciaal onderwijs. Vanaf 1921 komt hier het missie- en ontwikkelingswerk bij: in 1921 begint de congregatie met de missie in Indonesië en in 1958 in Brazilië.

Eind 1944 wordt het klooster door oorlogsgeweld vrijwel volledig verwoest. Het poortgebouw, dat tussen 1610 en 1850 is ontstaan, blijft behouden. Toch is het niet vanzelfsprekend dat het gebouw blijft behouden: de grond kan ook een andere bestemming krijgen. De congregatie is verdeeld. Groot voorstander binnen de congregatie voor behoud en herbestemming van het gebouw is oud-overste broeder Clemens van der Walle. In 1965 besluit de congregatie het poortgebouw te bestemmen voor museum en aldus voor het nageslacht te bewaren. Vanaf 1967 tot 1975 wordt het grondig gerestaureerd door broeders van de congregatie en vaklui uit Huijbergen en daarbuiten. Broeder Nerius Luijten is opzichter van de bouw terwijl broeder Alberik van Rijckevorsel esthetisch adviseur is. De restauratie vindt plaats onder leiding van de architecten L. Sadée en J. de Bruin. In 1977 wordt het gerestaureerde poortgebouw als museum in gebruik genomen. De eerste conservator is broeder Cecilius van der Westen. Hij wordt in 1989 opgevolgd door broeder Adri Franken die deze functie nog steeds vervult.

 

In het poortgebouw van het voormalige Wilhelmietenklooster is in twee vleugels het Wilhelmietenmuseum ondergebracht. Het omvat zes zalen waarin de geschiedenis van de Wilhelmietenorde en de Congregatie van de Broeders van Huijbergen centraal staat.

In het museum werd ook het archief van de Wilhelmietenorde bewaard. Het betreft hier een zeer waardevol archief dat grotendeels op hoofdlijnen en deels op detailniveau, onder andere in de vorm van transcripties, is ontsloten. Het archief is intussen volledig geïnventariseerd door archivaris Ruerd de Vries, met subsidie van Metamorfoze geconserveerd en gedigitaliseerd en is nu ondergebracht in het West-Brabants Archief te Bergen op Zoom.

Conservator Daphne Valentijn beheert momenteel de collectie, bijgestaan door vrijwilligers, voormalig conservator broeder Adri Franken en andere broeders van Huijbergen.

Bestuursleden:

  • Voorzitter                     :         br. Bram Hommel
  • Secretaris                    :         dhr. Piet van Arendonck
  • Lid                               :         dhr. Wim Reijnders
  • Lid                               :         mw. Ineke Leemput
  • Lid                               :        mw. Gitta van Rooij-Peeters